دستگاه فرز چیست؟

مقدمه :
آنچه صنعت ، وتوليدات آن راتشكيل ميدهد ، قطعاتي است كه توسط ماشين آلات صنعتي وبه كمك مهارت و تجربه مهندسين و صنعت كاران حرفه اي ساخته و پرداخته مي شود واز همين جاست كه مي توان پي برد « صنعت آفريده صنعت است»‌

دستگاه فرز
دستگاه هاي فرز ، شايد از نظر نوع كار ، يكي از پركارترين ، از نظر ساختمان متنوع ترين واز نظر كار كردن با آن دقيقترين دستگاه ها باشد .
با دستگاه فرز مي توان كليه چرخ دنده ها ، سطوح تخت وصاف ، سطوح با مقاطع دايره ، مستطيل ، لوزي حتي مقاطع نامنظم ( از نظر هندسي ) شيارهاي مستقيم ومارپيچ و خلاصه 70% قطعاتي كه در صنعت به چشم مي خورد تراشيد . از اين جهت ، معمولا كار كردن با دستگاه هاي فرز به

دقت بالايي نياز دارد اين دستگاه ، از نظر ساختمان به دو دسته عمودي وافقي تقسيم مي شوند كه تقريابا مشخصات هر دو يكسان است ،اما كاربرد اين دو نوع براي كارهاي متفاوت كمي مختلف است .
گذشته از عمودي يا افقي بودن ، شكل ظاهري فرزها بسيار متنوع است به گونه اي كه شرح تك تك آنها در حوصله اين مختصر نمي گنجد .

همانگونه كه گفته شد كاركردن بادستگاه هاي فرز ، نياز به دقت بالايي داشته و استفاده از متعلقات آن ، الزامي به نظر مي رسد .
به هر حال ، پيش از شروع به كار ، لازم است تا كليه قسمت هاي دستگاه مرتب و روغنكاري شده ، لوازم و ابزار آلات كمكي و و سايل اندازه گيري كاليبره شود واز متعلقات در جاي خود ، به طور دقيق نگهداري به عمل آيد .
شكل هاي 192 و 193 دستگاه هاي فرز افقي و عمودي را نشان مي دهد .
قسمت هاي مهم اين دونوع دستگاه را كه از متداولترين آنهاست مي توان چنين معرفي كرد :
1- پايه ميز
2- فلكه تنظيم ارتفاع ميز ( فلكه حركت عمودي ميز )
3- كشوي حركت عرضي ميز
4- فلكه تنظيم حركت عرضي ميز
5- ميز اصلي ماشين
6- دسته حركت طولي ميز ماشين
7- اهرم حركت اتومات ميز
8- سر دستگاه ( در فرز افقي ) و كلگي ماشين ( در فرز عمودي ) كه قابل تنظيم است
9- ضامن گلگي ( در فرز افقي ) و فلكه تنظيم حركت عمودي محور (درفرز عمودي )
10- محور كار يا درن ( در فرز افقي ) و محور كار ياگلويي ( در فرز عمودي )
11- اهرم تغيير عده دوران

12- اهرم تنظيم مقدار پيشروي
13- محدود كننده هاي حركت اتومات ميز

1-4 كاربرد قسمت هاي مهم دستگاه فرز
1-1-4- پايه ميز :
درواقع اين قسمت ، فقط پايه اي براي ميز ماشين نيست ، بلكه قسمت اعظمي از چرخ دنده هاي دستگاه داخل آن ياتاقان بندي شده و نگهدارنده فلكه ها مي باشد . روي اين پايه ، ريل ذوزنقه اي شكل پرداخت شده اي قرار گرفته كه درواقع به منظور حركت افقي ( درجهت محورz ها ) ميز تعبيه شده است زيرا اين قسمت نيز ، استوانه‌اي پرداخت شده قرار گرفته كه راهنمايي است براي حركت عمودي ( درجهت محورy ها ) ميز .

2-1-4 فلكه تنظيم ارتفاع ميز ( فلكه حركت عمودي ميز )
اين فلكه : حركت عمودي ميز را تامين مي كند اگر درجهت عقربه هاي ساعت گردانده شود ميز به طرف بالا وخلاف اين جهت ، به طرف پائين حركت مي كند . معمولا فلكه هايي كه براي حركت هاي مختلف ميز ماشين به كار مي روند . داراي خلاصي هستند يعني هر چه فلكه گردانده شود ، ميز حركتي نمي كند ،لذا بايد ابتدا به كمك نيروي دست آن را به طرف داخل فشار ودر همان حالت فشار ، وقتي احساس شد كه حركت فلكه كمي سفت شده ، بايد آن را گرداند .

علت استفاده از اين مكانيزم اين است كه هنگام كار ممكن است دست ، پا و حتي بدن فرزكار به فلكه هاي حركت دهنده ميز برخورد كند . در اين صورت با حركت فلكه ، ميز جابجا شده واحتمال شكستن ابزار يا حداقل خارج شدن دستگاه و كار از حالت تنظيم پيش خواهد آمد ، اما وقتي فلكه ها به اين سيستم مجهز شوند ، اين احتمالات از بين مي روند .

3-1-4 كشوي حركت عرضي ميز :
كار اين كشو ، تامين حركت عرضي ميز درجهت محور z هاست كه توسط فلكه مربوط فراهم مي گردد .

4-1-4 فلكه تنظيم حركت عرضي ميز :
با گرداندن اين فلكه در جهت عقربه هاي ساعت ، ميز (درجهت محور z ها ) از فرز كار دور شده با حركت آن درجهت عكس عقربه هاي ساعت ، ميز به فرز كار نزديك مي شود .

5-1-4 ميز اصلي ماشين :
مانند ميزهاي ديگر ، داراي شيارهاي T شكل بوده كه مي توان قطعه را توسط روبنده‌ها و پيچ ها روي آن بست يا گيره را به كمك پيچ هاي سر T شكل روي آن محكم نمود .
ميز ماشين ، داراي سطحي سخت شده و كاملا پرداخت مي باشد كه به تنهايي مي‌تواند حركت طولي در جهت محور Y ها را تامين كند اين كار ، هم به كمك دسته مربوطه‌اي كه به همين منظور در دو انتهاي ميز تعبيه شده انجام مي گيرد ، وهم به كمك اهرم اتوماتي كه براي اين حركت پيش بيني شده است .

6-1-4 دسته حركت طولي ميز ماشين .
با گرداندن اين دسته در جهت عقربه هاي ساعت ، ميز از فرز كار دور ، ودر جهت خلاف عقربه هاي ساعت به فرز كار نزديك مي شود . يعني با توجه به شكل ،ميز به سمت چپ يا راست حركت مي كند ( درجهت محور X ها ) .

7-1-4 اهرم حركت اتومات ميز :
اين اهرم درست در جلوي ميز دستگاه قرار گرفته و حركت اتومات را با پيشروي از
قبل تعيين شده تامين مي كند اگر اين اهرم به سمت چپ كشيده شود ، ميز به سمت چپ ، واگر به سمت راست كشيده شود به طرف راست حركت مي كند .

8-1-4 سر دستگاه وكلگي ماشين :
سر دستگاه ( درماشين افقي ) وظيفه نگهداري كلگي دستگاه را به عهده دارند كه توسط زبانه ذوزنقه شكلي كه براي همين منظور روي كف زيرين تعبيه شده فراهم مي‌گردد اين زبانه كاملا پرداخت شده وبه عنوان راهنما براي كلگي مورد استفاده قرار مي گيرد .

كلگي دستگاه ( درماشين عمودي ) نيز وظيفه نگهداري محور كار رادارد و براي تراش زاويه ، مي توان آن را تحت زاويه قرار داد براي زاويه دار كردن ، كافي است پيچ هاي روي اين قسمت را شل كرده ، و آن را با توجه به نوار مدرجي كه روي گلويي نصب شده ، گرداند تا زوايه مورد نظر به دست آيد . واضح است كه پس از تنظيم زوايه ، دوباره بايد پيچ ها را محكم كرد .

9-1-4 ضامن كلگي و فلكه تنظيم حركت عمودي محور :
ضامن كلگي ( در ماشين افقي ) تنها وظيفه محكم كردن كلگي را در جاي خود دارد .
يعني هرگاه محور از بوش و تيغ فرز مورد لزوم پر شد ، بايد كلگي را داخل راهنماي سر دستگاه قرار داد وضامن را بست . با اين عمل ، كلگي كاملا محكم مي شود

.
فلكه حركت عمودي محور ( دردستگاه عمودي ) براي تامين حركت عمودي به كار مي رود . هنگامي از اين قلكه استفاده مي شود كه ميز ، تا حداكثر مقدار خود به طرف بالا آمده و بايد بار دادن عمودي را جهت انجام كار تامين نمود . در اين حالت (معمولا در اكثر دستگاه ها ) باگرداندن فلكه ، در جهت خلاف عقربه هاي ساعت ، مي توان محور را به پائين حركت داده بارمورد لازم را به دست آورد .

10-1-4 محور كار ( درن و گلويي )
محوركار دردستگاه هاي فرز افقي و عمودي متفاوت است بدين ترتيب كه در دستگاه‌هاي افقي ، اين محور به صورت يك شافت يا يك درن ( ميله مخروطي ) مي‌باشد (همانگونه كه در شكل 194 الف و ب نشان داده شده ممكن است اين محورها داراي انواع گوناگون واستاندارد شده ، فرواني باشند ) كه تيغ فرز بايد داخل اين ميله قرار بگيرد و توسط بوش هايي كه در شكل 195 آورده شده مهار شوند .

براي جا زدن محور كار و پر كردن آن با بوش ها وتيغ فرز بايد مراحل زير را طي نمود .
ابتدا بايد دنباله مخروطي را داخل محور اصلي دستگاه قرا رداده و آنرا به خوبي محكم كرد براي اين منظور ، پيچي وجود دارد كه در انتها ، يا روي محيط دنباله استوانه اي از قسمت مخروطي اين ميله تعبيه شده است لذا با سفت كردن اين پيچ ، محور در جاي خود محكم مي شود .
بايد بوشهايي كه قبلا داخل ميله قرا رگرفته بودند بيرون آورده ، نسبت به محل قرار گرفتن قطعه كار ، بوش در داخل ميله قرار داد .
اكنون تيغ فرز رابايد طوري داخل محور كار قرار داد كه جا خارهاي تيغ فرز و محور كار درست مقابل هم قرار بگيرند .
بايد خارمربوطه را داخل كرده و بوش هاي باقي مانده را داخل محور قرار داد تا محور
از بوش پر شود ( شكل 196 الف و ب )
بايد كلگي را داخل راهنماي سر دستگاه كرد ضامن آن را محكم نمود ، ( شكل 197 )
محوركار در فرزهاي عمودي ، به كلگي دستگاه متصل است و كافي است كه تيغ فرز را داخل آن نگه داشته ، پيچ چهار گوش روي كلگي را توسط آچار مخصوص محكم كرد .
11-1-4 اهرم تغيير عده دوران .

براي تغيير عده دوران دستگاه ، لازم است كه شاخص اهرم را مقابل عددي كه معرف عده دوران ( معمولا ) برحسب دور بر دقيقه مي باشد قرار داد در اغلب دستگاه ها ، اهرمي براي تغيير عده دوران وجود ندارد ، بلكه مجهز ، به حلقه مدرجي هستند كه دور تا دور آن اعدادي نوشته شده است ، اگر اين اعداد مقابل علامت شاخص قرار بگيرد ، همان عده دوران را برحسب دور بر دقيقه را تامين مي كند شكل 198 يك نمونه از اين حلقه هاي مدرج را نشان مي دهد .

به هر حال اگر اهرمي هم براي اين منظور وجود داشته باشد ،گرداگرد اهرم ، اعدادي حك شده كه معرف همان عده دوران است .

12-1-4 اهرم تنظيم مقدار پيشروي
اين قسمت نيز مانند اهرم تغيير عده دوران ، ممكن است اهرمي يا حلقه اي باشد .
اعداد ثبت شده مقدار سرعت پيشروي دستگاه برحسب ميلي متر در هر دوررا نشان مي دهند شكل 199 نمونه اي از نوع حلقه هاست .

13-1-4 محدود كننده هاي حركت اتومات ميز :
اين محدود كننده ها درواقع كليدهايي هستند كه با شل كردن پيچ هايشان و جابجا كردنشان ، ميز به مقدار فاصله بين آن دو ، حركت طولي انجام مي دهد . واضح است كه در صورت تنظيم شدن دقيق اين محدود كننده ها وقتي ميز به منتهي اليه سمت چپ رسيد با محدود كنند چپ برخورد كرده و به سمت راست تغيير جهت مي دهد وهمين طور هنگامي كه به منتهي اليه سمت راست رسيد به محدود كننده راست برخورد كرده و در نتيجه به طرف چپ حركت مي كند .

اين قسمت معمولا در بيشتر فرزها وجود ندارد ، اما ممكن است دستگاه هاي فرز آموزشي به اين سيستم مجهز باشند .

2-4 متعلقات دستگاه فرز
متعلقات دستگاه هاي فرز نسبت به عملياتي كه انجام مي دهند . چندان متنوع و زياد نيست ، اما از اهميت بسيار بالايي برخوردارند . متعلقات و تجهيزات فرز عمودي و افقي تفاوتي باهم ندارند به جز وجود « بوش »هايي كه داخل محوركار ( درن ) دستگاه فرز افقي قرار مي گيرند ، به هر حال اين وسايل عبارتند از :

1-2-4 كلت و گيره فشنگي :
كلت و سيله ايست ، براي گرفتن تيغ فرزهايي كه داراي دنباله استوانه اي ( شكل 200) هستند كلت ها معمولا داراي دو قسمت مي باشند قسمت فشنگ گير كه اصطلاحا « فشنگي » نام گرفته و تيغ فرز را درخود جاي مي دهد ، وبدنه مخروطي شكل كه فشنگي داخل آن قرار مي گيرد شكل 201 يك فشنگي و كلت را نشان مي‌دهد .